Tiêm vacxin có vai trò quan trọng trong công tác phòng bệnh ở Việt Nam nói chung và trên toàn thế giới nói riêng. Đặc biệt, trẻ em là nhóm đối tượng cần được tiêm chủng hơn cả. Vacxin 5 trong 1 giúp trẻ phòng ngừa được 5 loại bệnh trong 1 lần tiêm, mang lại nhiều hiệu quả trong công tác phòng bệnh cho trẻ. Tuy nhiên, những phản ứng sau khi tiêm vacxin 5 trong 1 là mối quan tâm lớn của nhiều ba mẹ. Vậy phản ứng nào nguy hiểm? Ba mẹ nên chăm sóc trẻ sau tiêm như thế nào? Mời bạn đọc cùng Vaccine Info tìm hiểu kĩ hơn trong bài viết dưới đây.
Nguyên nhân xuất hiện phản ứng sau tiêm vacxin 5 trong 1
Phản ứng liên quan đến vacxin
Tuỳ phản ứng miễn dịch của từng trẻ với thành phần của vacxin, trẻ có thể phản ứng rất nhẹ hay không có phản ứng sau tiêm, một số trẻ khác lại có những phản ứng mạnh mẽ hơn. Tuy nhiên, bạn có thể yên tâm vì những phản ứng nặng sau tiêm liên quan đến vacxin rất hiếm gặp.
Phản ứng liên quan đến chất lượng của vacxin
Trong quá trình sản xuất vacxin, chất lượng của vacxin có thể bị ảnh hưởng do khiếm khuyết trong bất kì khâu sản xuất nào. Điều đó có thể làm tăng nguy cơ các phản ứng sau tiêm chủng.
Hiện tại, các cơ sở sản xuất vacxin đều áp dụng thực hành tốt và có sự kiểm định chặt chẽ đối với từng lô vacxin trước khi sử dụng của cán bộ chuyên môn. Vì thế, phản ứng sau tiêm chủng liên quan đến chất lượng vacxin là rất hiếm gặp.
Vacxin trước khi đưa vào sử dụng cần được kiểm soát chặt chẽ, nghiêm ngặt trong từng khâu. Các khâu bao gồm kiểm định trong quá trình sản xuất, kiểm định trước khi xuất xưởng và kiểm tra trước khi sử dụng. Điều đó nhằm đảm bảo cung cấp nguồn vacxin chất lượng và an toàn nhất đến người sử dụng.
Phản ứng liên quan đến sai sót tiêm chủng
Phản ứng liên quan đến sai sót tiêm chủng bao gồm quá trình vận chuyển, bảo quản, chỉ định, đường tiêm và tiêm chủng vacxin không đúng. Những phản ứng này hoàn toàn có thể tránh được.
Quá trình vận chuyển cần được thực hiện đúng quy định. Vacxin cần được bảo quản bởi thiết bị chuyên dụng. Các thiết bị bảo quản có theo dõi nhiệt độ cần được trang bị đầy đủ cho các trung tâm tiêm chủng mở rộng, đặc biệt ở các tuyến xã vùng sâu vùng xa.
Nhân viên y tế cần đảm bảo thực hành đúng quy trình tiêm chủng. Bác sĩ khám sàng lọc trước tiêm cần thăm khám lâm sàng kỹ càng, hỏi kỹ về tiền sử bệnh tật, dùng thuốc, tiền sử tiêm chủng để đưa ra chỉ định thích hợp. Y tá tiêm chủng cho trẻ cần thực hành thao tác đúng quy trình, từ việc pha hồi chỉnh vacxin đối với vacxin dạng đông khô hay việc sử dụng bơm kim tiêm tự khoá an toàn. Bên cạnh đó, trước khi tiêm, y tá cần kiểm tra đối chiếu đối tượng tiêm chủng với sổ hay phiếu tiêm để tránh nhầm lẫn.
Trùng hợp ngẫu nhiên
Phản ứng sau tiêm có thể không phải do nguyên nhân từ vacxin hay sai sót tiêm chủng mà có thể do bệnh lý có sẵn của trẻ. Phản ứng này xảy ra trùng hợp với thời điểm tiêm chủng và bị hiểu nhầm là do tiêm vacxin gây ra. Lịch tiêm vacxin 5 trong 1 bắt đầu mũi đầu tiên từ 2 tháng tuổi. Khi đó, cơ thể trẻ rất dễ bị nhiễm trùng hoặc có sẵn bệnh lý bẩm sinh, vô tình lúc tiêm chủng xảy ra phản ứng, rất dễ quy nguyên nhân là do tiêm chủng.
Phản ứng sau khi tiêm vacxin 5 trong 1
Hiện nay, thị trường có 2 loại vacxin 5 trong 1 là ComBE Five sử dụng trong tiêm chủng mở rộng và Pentaxim sử dụng trong các cơ sở tiêm chủng dịch vụ. Các phản ứng có thể xảy ra sau khi tiêm vacxin 5 trong 1:
- Trẻ có thể sốt nhẹ hoặc sốt cao trên 38,5°C.
- Sưng, nóng, đỏ tại vị trí tiêm.
- Đau tại vị trí tiêm.
Đối với vacxin ComBE Five, sau tiêm, trẻ có thể gặp những phản ứng như quấy khóc dai dẳng trên 3 giờ, co giật có thể kèm theo sốt hoặc không, giảm trương lực cơ, giảm đáp ứng, sốc phản vệ. Tuy nhiên, những phản ứng nặng này chiếm tỷ lệ rất nhỏ.
Đối với vacxin Pentaxim, sau khi tiêm, trẻ có thể xuất hiện triệu chứng tiêu chảy, nôn mửa, phát ban, nổi mề đay, xuất hiện quầng đỏ hoặc nốt cứng tại vị trí tiêm.
Ở những mũi tiêm sau, trẻ thường có phản ứng sau tiêm mạnh hơn mũi trước.
Trẻ tiêm vacxin 5 trong 1 bị sốt mấy ngày?
Sốt là phản ứng tự nhiên, thường xảy ra khi tiêm phòng. Tùy từng trẻ mà mức độ sốt có thể khác nhau.
Phản ứng sốt sau khi tiêm vacxin 5 trong 1 có nguyên nhân là thành phần ho gà trong vacxin ComBE Five. Đây là thành phần ho gà toàn tế bào được tinh chế từ vi khuẩn ho gà sau khi nuôi cấy tăng sinh trong môi trường và làm chết bằng nhiệt độ. Do giữ nguyên cấu trúc của vi khuẩn nên cơ thể trẻ sẽ xuất hiện các phản ứng. Mặc dù vậy, mức độ của các phản ứng đều ở mức nhẹ nên cha mẹ không nên quá lo.
Với vacxin Pentaxim, thành phần ho gà vô bào chỉ chứa thành phần kháng nguyên đặc hiệu cần thiết cho miễn dịch, đã loại bỏ các thành phần kháng nguyên không cần thiết khác của vi khuẩn. Do đó, các phản ứng xảy ra sau khi tiêm cũng ít hơn.
Thông thường, sau khi tiêm vacxin 5 trong 1, trẻ bị sốt 38 – 38,5 độ C cùng với quấy khóc, kém ăn. Theo các bác sĩ, đây là các biểu hiện bình thường và sẽ tự khỏi sau 1 – 2 ngày.
Phản ứng nào nguy hiểm?
Phản ứng nguy hiểm là những phản ứng nghiêm trọng xảy ra sau tiêm có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của trẻ. Khi gặp phải phản ứng nguy hiểm, trẻ cần được chẩn đoán, cấp cứu nhanh chóng kịp thời bởi nhân viên y tế.
Sau khi tiêm vacxin 5 trong 1, trẻ có thể gặp phải phản ứng nguy hiểm là tình trạng sốc phản vệ. Tuy nhiên, phản ứng này rất hiếm khi xảy ra, nếu có xảy ra cũng dễ phát hiện. Bạn cần theo dõi trẻ 48 giờ sau tiêm, cần bình tĩnh nếu trẻ có gặp những phản ứng lạ, nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế nếu có những dấu hiệu:
- Trẻ lơ mơ, lừ đừ, tay chân lạnh, gọi hỏi không phản ứng.
- Trẻ có dấu hiệu khó thở, khò khè, thở nhanh, rút lõm lồng ngực.
- Trẻ có những dấu hiệu trên kèm theo da mẩn đỏ hay tím tái.
Bên cạnh sốc phản vệ, tình trạng sốt cao co giật cũng rất nguy hiểm nếu không được xử trí kịp thời. Nó có thể để lại di chứng thần kinh cho trẻ. Vì vậy, bạn nên theo dõi sát sao nhiệt độ cơ thể trẻ sau tiêm.
Cách chăm sóc trẻ khi gặp phản ứng sau tiêm vacxin 5 trong 1
An toàn tiêm chủng không chỉ là chất lượng vacxin, cách vận chuyển, bảo quản vacxin hay quy trình tiêm chủng của nhân viên y tế mà còn là sự chăm sóc của ba mẹ đối với trẻ sau tiêm. Vì vậy, ba mẹ cần sát sao theo dõi trẻ cả khi vừa tiêm xong, đặc biệt theo dõi trẻ 48 giờ sau tiêm tại nhà.
Tại trung tâm tiêm chủng
Ba mẹ nên để trẻ ở lại trung tâm tiêm chủng theo dõi sau tiêm 30 phút. Nhiều trường hợp có các phản ứng nặng xuất hiện ngay sau tiêm, vì thế bạn không nên chủ quan mà đưa trẻ về sớm. Nếu thấy trẻ có bất kỳ dấu hiệu nào bất thường như nôn trớ, khò khè, thở nhanh, thở rít, da mẩn đỏ, bạn cần báo ngay cho nhân viên y tế ở đó để được chẩn đoán và xử trí kịp thời.
Chăm sóc tại nhà
Ba mẹ tiếp tục theo dõi trẻ thêm 48 giờ, đặc biệt là ban đêm.
Đối với triệu chứng dị ứng, nếu trẻ chỉ xuất hiện triệu chứng phát ban, nổi mề đay hay ngứa thì có thể nguyên nhân do trẻ có cơ địa dị ứng. Những triệu chứng này thường tự khỏi sau 1-3 ngày. Nếu triệu chứng kéo dài trên 3 ngày hoặc xuất hiện kết hợp với triệu chứng sốt cao trên 39°C, nôn trớ, khó thở, khò khè thì ba mẹ nên đưa trẻ đến trung tâm y tế gần nhất để được theo dõi và xử trí.
Tại vị trí tiêm, trẻ có thể có triệu chứng sưng đau, nổi quầng đỏ. Ba mẹ khi bế nên hạn chế chạm vào vết tiêm. Đồng thời, bạn không nên đắp bất kỳ thứ gì lên vết tiêm. Các triệu chứng này thường tự khỏi sau tiêm 1-3 ngày.
Đối với triệu chứng sốt, bạn cần chuẩn bị sẵn nhiệt kế để theo dõi nhiệt độ của trẻ. Trẻ có thể có sốt hoặc không tùy cơ địa phản ứng mỗi trẻ khác nhau.
- Nếu trẻ sốt nhẹ dưới 38,5°C, ba mẹ chưa cần dùng thuốc hạ sốt cho trẻ. Trẻ cần mặc thoáng mát, dùng khăn ấm lau các vị trí trán, cổ, nách, bẹn.
- Nếu trẻ sốt ≥ 38,5°C, bạn cần dùng thuốc hạ sốt cho trẻ. Loại thuốc và liều dùng theo cân nặng cần dùng đúng theo chỉ định của nhân viên y tế có chuyên môn.
Một số trẻ sốt cao có thể kèm theo co giật, ba mẹ cần bình tĩnh, đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và xử trí.
Phản ứng sau khi tiêm vacxin 5 trong 1 đa số là những phản ứng thông thường, không gây nguy hiểm cho trẻ nếu bạn theo dõi và chăm sóc tốt. Hy vọng bài viết trên đã cung cấp những thông tin hữu ích, giúp ba mẹ yên tâm hơn khi cho trẻ đi tiêm vacxin 5 trong 1.
